حسابداری صنعتی و مهم ترین کاربردهای آن

حسابداری صنعتی بحث بهای تمام شده کالای تکمیل شده و آماده فروش است.

در شرکت های تولیدی یکی از موضوعات اصلی و اساسی است که به کمک مدیران ارشد سازمانی میاید تا به برنامه ریزی ،کنترل و ارزیابی نتایج عملیات سازمان و مجموعه بپردازد.
این موضوع توسط کارشناسان رشته حسابداری و در شرکت ها و مجموعه ها توسط تیم حسابداری صنعتی محاسبه شده و به دست می آید.
بعنوان مثال در شرکت تولید خودرو، بحث بهای تمام شده یک دستگاه خودرو بدین صورت محاسبه می‌شود که مثلاً بهای یک متر مربع ورق فولادی چقدر است و در ساخت یک خودرو کامل، چند متر مربع ورق به کار میرود.
در ادامه این مسیر قیمت و بهای تمام شده مثلاً درب خودرو (در قست تولید درب) چقدر است؛ و یا بهای تمام شده گیریبکس خودرو چقدر است.
این موضوع به کارفرما و مدیران ارشد سازمانی کمک می نماید تا از این طریق قیمت تمام شده یک محصول ساخته شده را بدست بیاورند.
البته که بررسی های حسابداری صنعتی به بررسی مواد ختم نمیشود. موضوعات دیگری همچون سربار ساخت و دستمزد ساخت هم از جمله موضوعات اساسی در بحث حسابداری صنعتی و حسابداری بهای تمام شده می باشد.
حساب دستمزد ساخت نیز با روشهای مختلفی محاسبه شده و به محصول نهایی اضافه می شود. منظور از سربار ساخت، هزینه های جانبی که به طور مستقیم نتوان در بحث بهای تمام شده یک کالای نهایی در نظر گرفت، سربار ساخت گفته می‌شود.
سربار ساخت درواقع به هزینه هایی اطلاق می‌شود که نتوان به صورت مستقیم به محصول نهایی اختصاص داد. از جمله موضوعاتی که جزء هزینه‌های سربار می‌توان اختصاص داد، به هزینه اجاره محل میتوان اشاره کرد.
دستمزد مستقیم به هزینه دستمزد کارگرانی اطلاق می شود که مستقیماً در ساخت آن محصول دخیل بوده و با کمک ایشان آن محصول نهایی ساخته و پرداخته می‌شود. ولی کارمندان واحدهای فروش و یا حسابداری، جزو هزینه های حقوق و دستمزد مستقیم محسوب نمیشود.
یکی دیگر از کاربردهای حسابداری صنعتی مشخص نمودن میزان مصرف استاندارد و به دست آوردن انحراف از مصرف استاندارد طبق واقعیت می باشد.
توضیح اینکه در بحث تولید، معمولاً ضایعاتی به وقوع می پیوندد که در واقع اجتناب ناپذیر است و به آن ضایعات عادی گفته میشود. در مثال فوق میتوان به قسمتهایی از ورق آهن اشاره کرد که در هنگام برشکاری جهت ساخت درب اتومبیل، در واقع باید از ورقه اصلی جدا شده تا فرم لازم به ورق فولادی جهت ساخت درب خودرو داده شود.
به قسمت هایی از ورق فولادی که از ورق اصلی جدا شده و در هیچ جای خودرو نمیتوان استفاده نمود، ضایعات عادی گفته میشود.

بررسی ضایعات در حسابداری صنعتی

ضایعات خود به دو دسته ضایعات عادی و ضایعات غیر عادی تقسیم‌بندی می‌شود.
یکی دیگر از کاربردهای حسابداری صنعتی مشخص نمودن ضایعات عادی و غیرعادی میباشد.
ضایعات عادی به ضایعاتی اطلاق می‌شود که در فرایند تولید غیر قابل اجتناب می باشد ولی ضایعات غیر عادی ضایعاتی است که به صورت نرمال در پروسه تولید اتفاق نمی افتد و قابل جلوگیری و قابل اجتناب می باشد.
برای ضایعات غیر عادی در مثال فوق میتوان به زنگ زدگی ورق های فولادی ساخت بدنه، بر اثر بی دقتی و عدم نگهداری در غضای مناسب اشاره کرد که کاملاً قابل اجتناب و قابل جلوگیری بوده و در صورت وقوع، به آن ضایعات غیر عادی گفته میشود.
طبق این موضوع، یکی دیگر از کاربردهای حسابداری صنعتی، بررسی ضایعات غیر عادی و علل بوجود آمدن آن و جلوگیری از بوقوع پیوستن مجدد آن میباشد.

در محاسبه بهای تمام شده، بررسی ضایعات یکی دیگر از موضوعاتی است که به مدیریت کمک شایانی در زمینه شناسایی نقاط حساس و پر ریسک جهت برطرف نمودن آن نقطه از خط تولید می باشد که بعضاً باعث به وجود آمدن ضایعات می شود.
در شرکت های تولیدی بعضاً نفرات غیر متخصص و غیر ماهر باعث به وجود آمدن ضایعات می‌شوند. یکی دیگر از کاربردهای حسابداری صنعتی، شناسایی، بررسی و برطرف نمودن این نفرات می باشد.
از جمله کاربردهای حسابداری صنعتی مشخص نمودن تولید بر اساس فرمول استاندارد و بررسی انحراف از استاندارد توسط حسابداری صنعتی برای مشخص نمودن انحراف از استاندارد می باشد.
استاندارد تولید در شرکت ها در شرایط ایده آل می باشد و بعضاً بر اثر مواد اولیه نامرغوب و یا شرایط تولید نادرست و یا کارگران غیر متخصص و یا زمان و مکان نادرست باعث به وجود آمدن ضایعات غیر عادی شده و یکی از وظایف حسابدار صنعتی کشف و برطرف سازی این نقیصه در سازمان می باشد.

محاسبه بهای تمام شده

کاربرد حسابداری صنعتی و محاسبه بهای تمام شده، فقط در شرکتهای تولیدی نبوده و حتی شرکتهای خدماتی (همچون مؤسسات آموزشی، شرکت های بیمه ای، بیمارستان ها و شرکتهای حمل ونقلی و حتی عمده فروشان) و شرکتهای بازرگانی نیز میتوانند از آن در راستای بهبود عملکرد خود استفاده نمایند.
از جمله اصطلاحات متداول در این حوزه میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
اجزای بهای تمام شده
عواملی که در ساخت و تولید محصول، نقش اساسی دارند که شامل هزینه های مستقیم و غیر مستقیم میباشد که از سه قسمت شامل مواد اولیه، دستمزد و سربار ساخت تشکیل میشود.
مواد اولیه:
مواد اولیه در صنف های مختلف، متفاوت است. مثلاً در مثال فوق، ورق آهن مواد اولیه شرکت خودرو سازی است، ولی در شرکت ذوب آهن، سنگ آهن، مواد اولیه محسوب میشود.
دستمزد:
به هزینه های دستمزد کارگران خط تولید که جهت تبدیل مواد اولیه به محصول نهایی پرداخت میشود، دستمزد مستقیم.
سربار:
به هزینه های غیرمستقیمی که معمولاً به آن، سربار ساخت و یا سربار تولید نیز می گویند و شامل هزینه هایی است که در کارخانه به مصرف می رسند و نمیتوان بصورت خاص و مستقیم به هیچ محصولی اختصاص داد که به جز مواد اولیه و دستمزد مستقیم، بعضی از این هزینه ها عبارتند از:
مواد غیر مستقیم همچون الکتور جهت جوشکاری (در مثال فوق) ،دستمزد غیر مستقیم (به هزینه های دستمزد کارمندان واحد های اداری، فروش، مدیریت و … که تاثیر مستقیمی در تولید محصول ندارند)، هزینه اجاره کارخانه، هزینه استهلاک ساختمان، ماشین آلات و تأسیسات، هزینه های بیمه شامل (بیمه کارخانه) ،هزینه های سوخت و هزینه های روشنایی کارخانه، هزینه تعمیرات ماشین آلات و تأسیسات کارخانه و هزینه نگهداری ماشین آلات و ساختمان و تأسیسات کارخانه.
کالای در جریان ساخت:
به محصولات نیمه ساخته ای گفته میشود که هنوز پروسه ساخت آن تکمیل نشده و در راستای تکمیل شدن(احتمالاً) نیاز به مواد اولیه دیگر و یا محصول نیمه ساخته دیگر و حتی دستمزد اضافی جهت تکمیل و نهایی شدن دارند.

کالای ساخته شده:
به محصولاتی اطلاق میشود که هیچ پردازش اضافه تری نیاز نداشته و آماده فروش میباشد.

یکی دیگر از عمده کاربردهای حسابداری صنعتی میتوان به بودجه ریزی اشاره کرد.
در دنیای کنونی به دلایل مختلفی همچون تغییرات تکنولوژی و عوامل اجتماعی و اقتصادی، برنامه ریزی موثر سود، فروش و هزینه ها دارای اهمیت بسیاری است و البته یکی از ابزارهای کاربردی و مهم، حسابداری صنعتی که با بررسی و محاسبه ی جزء به جزء قعطات ساخته شده با کمترین قیمت، به کمک مدیران و سرمایه گذاران می شتابد.
بودجه ریزی برای تولید محصولات که به کمک حسابداری صنعتی صورت میپذیرد، این کمک را به سرمایه گذاران و مدیران ارشد سازمانی مینماید تا (مثلاً) بطور دقیق بررسی نمایند که برای تولید n تعداد محصول با m مقدار مواد اولیه، چقدر باید سرمایه اولیه گذاشته و با توجه به انحراف از تولید – ضایعات عادی و ضایعات غیر عادی، چه مقدار میتوان انتظار بازگشت سرمایه را داشت.